ISS’te sızıntı alarmı: NASA, astronotları nasıl tahliye edebilir?

Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) artan hava sızıntıları, tahliye ihtimalini gündeme getirdi. Rus yapımı Zvezda modülündeki çatlaklar, 7 astronotu ISS’in ABD tarafına geçmeye zorlamıştı. İstasyondaki yaşam alanları ve yaşam destek sistemlerinin kullanılamaz hale gelmesi durumunda, NASA’nın astronotları nasıl tahliye edebileceği ise merak konusu oldu.

Uluslararası Uzay İstasyonu’nda giderek artan bir sızıntı, Boeing’in Starliner’ında mahsur kalan iki astronot da dahil olmak üzere, gemideki astronotların tahliye edilmesi gerekebileceği korkusuna yol açtı.
7 astronotun tamamı, 50 ‘endişe verici alan’ ve Rus yapımı bir modüldeki dört çatlak nedeniyle yörüngedeki laboratuvarın ABD tarafına girmeye zorlandı.
Sızıntıların ciddi boyutlara ulaşması halinde uzay istasyonu hızla oksijen ve basınç kaybedebilir.

Houston bir tehdit alarmı verdiği anda, astronotlar sızıntı yapan bölümün kapağını kapatmak ve gemiye yerleştirilen ‘cankurtaran botlarına’ gitmek için yarışmak zorunda kalacaklar.
Bir uzay uçuşu uzmanı yaptığı açıklamada, tahliyenin gerekli olması halinde her mürettebatın SpaceX Dragon kapsülü ve Rus Soyuz’u da dahil olmak üzere kendilerine tahsis edilen NASA uzay aracıyla kaçacağını söyledi.
NASA’nın Ticari Mürettebat Programı Müdürü Steve Stich, acil bir durumda SpaceX’in Dragon’unun dakikalar içinde çalıştırılabileceğini söyledi.
Kapsüller, mürettebatın yörüngedeki laboratuvardan kaçarken hızlı bir şekilde uygun teçhizatı giymesine olanak tanıyan acil durum kıyafetleriyle stoklandı ve böylece daha değerli zaman tasarrufu sağlandı.

NASA, uzay istasyonunu 2030 yılına kadar tamamen kullanmayı ve güvenli bir şekilde işletmeyi taahhüt etti ve bir süre sonra ISS’i emekli etmeyi planlıyor.
DAHA ERKEN HİZMET DIŞI BIRAKILABİLİR
Bağımsız uzay uçuşu güvenliği uzmanı Laura Forczyk, “ISS’teki sızıntılar NASA ve Rusya’nın durumun güvenli olmadığı sonucuna varacağı kadar kötüleşirse, bu ISS’in beklenenden daha erken hizmet dışı bırakılması anlamına gelebilir.” diye konuştu.

Ana sızıntı Rusya’nın Zvezda modülündeki istasyonun yaşam alanlarını, yaşam destek sistemlerini, elektrik güç dağıtımını ve veri işlemeyi, uçuş kontrol ve itiş sistemlerini sağlayan bir hizmet modülü transfer tünelinde tespit edildi.
SpaceX’in kapsülüyle ISS’e gelen Amerikalı astronotlar gerektiğinde uzay araçlarıyla kaçmaya hazırlar.

NASA sözcüsü Jimi Russell yaptığı açıklamada, bunun yerine, Pettit’in ihtiyaç duyması halinde fazladan bir koltukla donatılmış olan SpaceX kapsülünün içine sıkışmak zorunda kalacağını söyledi.
Pettit’in neden Rus aracıyla geri dönmeyeceği belli değil, ancak bazıları takasın Rusya ile ABD arasında artan gerginlikten kaynaklanabileceğini öne sürdü.
SPACEX İLE TAHLİYE PLANI İÇİN ANLAŞMA
NASA’nın şu anda Rus uzay araçlarına atanan Amerikalı astronotlar için resmi bir tahliye planı bulunmuyor.
Ancak ajans SpaceX’in bir tahliye planı hazırlaması için 266.000 dolarlık bir sözleşme imzalamıştı.

Sızıntılar, çatlaklar ve diğer sorunların ISS’in tamamını yaşanmaz hale getirmesi durumunda, astronot mürettebatı kendi uzay araçlarına sığınmak için protokolü izleyecektir.
NASA Genel Müfettişlik Ofisi’nin (OIG) Eylül ayında yayınladığı bir rapora göre, her mürettebatın kapsülünde astronotları ISS’teki tehditlerden koruyacak ve gerektiğinde uzay istasyonundan kaçmalarını sağlayacak atanmış bir araç içi sığınak planı bulunuyor.
Sığınak planının bu tür beklenmedik durumlar düşünülerek tasarlandığı da kaydedildi.

Bu araçlarda ayrıca mürettebatın acil bir durumda hızlı ve rahat bir şekilde giyinebilmesi için astronot giysileri de bulunuyor.
NASA’ya göre bir uzay giysisinin içine girmek 30 dakika kadar sürebiliyor.
Bu süreci mümkün olduğunca kolaylaştırmak acil bir durumda kritik önem taşıyacaktır.
Bu araçlar astronotların tek kaçış umudu olacaktır.
Yüksek maliyetler ve sınırlı bütçe nedeniyle, fırlatılmaya hazır araçların eksikliği, mürettebat araçlarının önemli bir hasarla karşılaşması ve mürettebatın tahliyesi için artık güvenli olmaması durumunda Ajansın acil müdahale kabiliyetine sahip olmasını engellemektedir’

NASA, Rusya’nın Zvezda modülünün 2000 yılında fırlatıldığını ve ‘istasyonda ilk insan yerleşimi için erken bir köşe taşı görevi gördüğünü söyledi.
Ancak ISS’nin geri kalanı gibi bu modül de yaşlanıyor ve çalışmaya devam etmesi için bakım gerektiriyor.
2019’DAN BERİ SIZINTI SÜRÜYOR
Sızıntı, Rus yanaşma limanını modülün geri kalanından ayıran bir giriş olan modülün transfer tünelinden hava kaçmaya başladığı 2019’dan beri devam ediyor.
2021’de Rus Zvezda modülünde de ‘oldukça ciddi bir sorun’ olarak kabul edilen yeni bir sızıntı tespit edildi.
TÜNEL KAPAĞI KALICI OLARAK KAPANABİLİR
Sızıntının ciddi boyutlara ulaşması halinde NASA ve Roscosmos etkilenen tünelin kapağını kalıcı olarak kapatmak zorunda kalabilir.

Sızıntıların tüm uzay istasyonunun yaşanabilirliğini etkileyecek kadar kötüleşmesi halinde ise astronotlar uzay araçlarının içine kapanmak ve potansiyel olarak Dünya’ya dönmek zorunda kalabilir.
Ekim 2000’den Mart 2001’e kadar ISS’te ilk komutan olarak görev yapan eski NASA astronotu Bill Shepherd, o dönemde Temsilciler Meclisi komitesine NASA ve Rus mühendislerin ‘çatlakların neden şimdi ortaya çıktığını tam olarak anlamadıklarını’ söyledi.
Shepherd, Rus uzay ajansı Roscosmos’un ‘ciddi bir sorun haline geldiği’ yönündeki iddialarını yineledi.

NASA’nın ana sızıntıyı defalarca onarmasına rağmen, istasyondan kaçan hava miktarı son beş yılda sadece arttı.
OIG’nin Eylül ayında yayınladığı raporun odak noktasını oluşturan bu sızıntı, Nisan ayında rekor seviyelere ulaşarak her gün 3,7 kilo hava kaybına neden oldu.
OIG, NASA’nın iç risk değerlendirmelerinde tehdit derecesini beş üzerinden beşe yükseltti.
Ancak bu sızıntı buzdağının sadece görünen kısmı.
NASA yetkilileri ISS’teki diğer dört çatlağı ve 50 ‘endişe verici alanı’ takip ettiklerini söyledi.

NASA yönetici yardımcısı Jim Free, “Bu yılın başlarında Rusya’dayken de dahil olmak üzere sızıntıların ciddiyetini birçok kez ilettik. Çatlakların hepsi Roscosmos tarafından ‘dolgu macunu ve yama kombinasyonuyla kapatıldı’ ve daha fazla onarım devam ediyor.” demişti.
Ancak, özellikle sızıntılar bir kapağın yakınında bulunduğu için endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
NASA ve Roscosmos kapağı sadece kesinlikle gerekli olduğunda açacak ve akşamları kapalı tutacak.

Yaşlanan ISS, NASA’nın başlangıçta planladığından 10 yıl daha uzun süre yörüngede kalmıştır.
Eylül raporuna göre OIG, operasyonel ömürlerinin ötesinde çalışan 588 yedek parça tespit etti.
Daha da kötüsü OIG, mikro-meteorlar ve uzay enkazlarıyla olası çarpışmalar da dahil olmak üzere ISS’yi tehlikeye atabilecek diğer bazı riskleri de izliyor.
NASA şu anda ISS’yi 2031 yılına kadar hizmet dışı bırakmayı planlıyor ve SpaceX’i istasyonu yörüngeden çıkarabilecek Dragon tipi bir uzay aracı inşa etmekle görevlendirdi.
Ancak uzay uçuşu güvenliği uzmanı Laura Forczyk’e göre, bu son teknik sorunlar belasının bu zaman çizelgesini kısaltma ihtimali var.
Forczyk, ABD ile Rusya arasındaki jeopolitik ilişkilerin kötüleşmesinin ISS’nin hizmet dışı bırakılma zaman çizelgesi için daha büyük bir risk faktörü olduğunu söyledi.